O szkole

Patron szkoły

PATRONEM NASZEJ SZKOŁY JEST

MIKOŁAJ KOPERNIK

---

Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu, jako czwarte dziecko Mikołaja i Barbary Koperników. Jego ojciec, toruński kupiec poślubił Barbarę w roku 1466. Ojciec Barbary Łukasz Watzenrode (starszy) był w owym czasie jednym z najbogatszych i najznaczniejszych ludzi w Toruniu, dzięki czemu po jego śmierci Mikołaj Kopernik wraz z żoną odziedziczyli duży majątek, na który składało się: dwa domy w Toruniu, 37 grzywien czynszu wypłacanego przez miasto, wsie Mokre i Kuczwały, winnicę w Kaszczorku, 3 morgi łąki w Sitowie, wreszcie złoto, srebro.

            Mikołaj Kopernik miał troje rodzeństwa: Andrzeja, Barbarę i Katarzynę. Rodzice podobnie jak trójkę swoich starszych dzieci ochrzcili Mikołaja w kościele parafialnym pod wezwaniem św. Jana. Mikołaj Kopernik wraz z rodziną mieszkał w domu przy ulicy św. Anny 17 (dziś ulica im. Mikołaja Kopernika) a gdy miał siedem lat przeniósł się wraz z rodziną do kamienicy na Rynku Staromiejskim ulokowanej naprzeciwko Ratusza. W 1483 roku zmarł ojciec Mikołaja Kopernika. Opieką nad matką i dziećmi zajął się brat Barbary Łukasz Watzenrode. Między biografami trwa spór, gdzie Mikołaj pobierał pierwsze nauki:

• w samym Toruniu była szkoła parafialna, zwana świętojańską. Szkoła stała na dobrym poziomie i prowadzono tam nawet jakieś studia astronomiczne;

• wiele przemawia za Chełmem. Istniała tam szkoła średnia Braci Wspólnego Życia (hieronimitów), która cieszyła się poparciem Łukasza Watzenrode. Bracia ci przybyli z Niderlandów, gdzie zrzeszenie ich prowadziło wiele szkół typu humanistycznego. Słynęli jako doskonali pedagodzy i nauczali miedzy innymi znakomicie łaciny klasycznej. W Niderlandach do uczniów ich należał sam Erazm z Rotterdamu. I ich szkoła w Chełmnie miała znakomita opinię. W mieście tym poza tym przebywała w klasztorze benedyktynek ciotka Mikołaja Katarzyna Packa i siostra Barbara;
• we Włocławku, gdzie wuj Łukasz miał kanonie i przebywał w czasie wolnym od swych częstych podróży krajowych i zagranicznych, znajdowała się szkoła katedralna, również na niezłym poziomie, filia Akademii Krakowskiej. Rozsyłała to swoje dzieci szlachta kijowska, repolonizujaca się szlachta pruska, bogaci mieszczanie gdańscy. Była to szkoła dla ludzi bogatych, wpływowych i dobrze urodzonych. W Prusach uważano, że warto posyłać to młodzież, gdzie nauczy się dobrze mówić i pisać po polsku. Wśród uczniów spotykamy nazwiska powtarzające się później w życiu Mikołaja. Tutaj również zachowała się tradycja o pobycie Kopernika. Tradycja ta wprawdzie bałamutna, gdyż według niej był Kopernik twórcą zegara słonecznego na południowej ścianie katedry włocławskiej, sam zegar zaś jest dużo późniejszy.

Jesienią 1491 roku osiemnastoletni Mikołaj przybył wraz z bratem na studia do Krakowa. Za studia mieli zapłacone z góry. Jako, że pochodzili obaj z zamożnej rodziny, prawdopodobnie nie mieszkali w bursie studenckiej, ale na stancji. Na Akademii Krakowskiej Kopernik najprawdopodobniej uczył się następujących przedmiotów: gramatyki, poetyki, retoryki, filozofii opartej na studiach nad dziełami Arystotelesa, początków matematyki, jak arytmetyka, geometria i astronomia. W Krakowie wykładowcami Kopernika byli najprawdopodobniej: Wojciech z Brudzewa (prowadził wykłady z matematyki i astronomii), Jan Stobner, Wojciech z Pniew, Szymon z Sierpca.

            W 1495 roku Kopernik nie uzyskawszy jeszcze żadnego tytułu naukowego wezwany został wraz z bratem Andrzejem przez wuja do Fromborka – stolicy kapituły warmińskiej. Biskup Łukasz chciał ich uczynić jej kanonikami. W tym też roku przyjął z rąk wuja niższe święcenia kapłańskie.

 Z tego względu, że Mikołaj i Andrzej nie mieli tytułu naukowego zmuszeni byli podjąć nowe studia. Za zgodą kapituły w połowie 1496 roku wyjechali na studia do Włoch. Zgodnie z życzeniem wuja i kapituły wybrali obaj Kopernikowie studia prawnicze, gdyż te były najwyżej w Kościele cenione, otwierały drogę do dalszej kariery duchowej, a często i politycznej. A jeśli studiować prawo to najlepiej na najbardziej renomowanej uczelni w tej dziedzinie, czyli na Uniwersytecie Bolońskim. W Bolonii Kopernik zapisał się do „nacji”, czyli (narodu) germańskiego potężnej i wpływowej, co mogło stanowić istotne udogodnienie w studiach i codziennych kłopotach życiowych.

            W 1497 roku Kopernik objął kanonię. W Bolonii Kopernik zetknął się z astronomem i astrologiem Domenico Maria de Navara, który pchnął Kopernika na drogę konkretnych badań prowadzących do nowej teorii astronomicznej.

            W 1500 roku (Rok Święty) Kopernik przeniósł się do Rzymu, do stolicy Państwa Kościelnego, gdzie prawdopodobnie przeszedł praktyczny kurs prawa kanonicznego. W 1501 roku na wiosnę Kopernik wraz z bratem wrócił do Polski. I jeszcze raz kapituła zezwoliła mu na studia we Włoszech. Mikołaj obiecał, że będzie studiował medycynę, a później leczył kanoników i biskupa. Była to degradacja, machniecie ręką na możliwości leniwego młodzieńca, który wzgardził poważnymi studiami. Medycyna była znacznie gorsza od prawa, wątpiono nawet, czy duchowny powinien się nią zajmować. Jesienią 1501 roku przybył Mikołaj Kopernik do Padwy. Zwyczajem ówczesnym łączono astrologię z medycyną. Lekarz musiał wiedzieć, jaki wpływ mają gwiazdy na losy pacjenta i na zioła, z których sporządzano leki. Studia medyczne oparte na solidnej wiedzy i bogatej lekturze dały Kopernikowi prawdopodobnie stopień licencjata, który uprawniał do praktyki lekarskiej.

Wiosną 1503 roku Kopernik był także przygotowany do egzaminu z prawa. Względy oszczędnościowe zaważyły, że postanowił składać go na Uniwersytecie w Ferrarze, gdyż promocja doktorska kosztowała tam mniej niż na innych uniwersytetach, mniej też tu można było wydać na podarunki dla uczestników uroczystości.

            W maju i czerwcu zdał wymagane egzaminy i został 31 maja promowany z prawa kanonicznego i osiągnął wreszcie upragniony tytuł doktora dekretów. Jesienią 1503 roku wrócił Kopernik do Polski, gdzie przybywał przy boku wuja jako lekarz, sekretarz i powiernik. Od 1507 roku został osobistym lekarzem biskupa Watzenrode z nominacji kapituły. W między czasie światło dzienne ujrzało jego pierwsze dzieło astronomiczne pt. „Komentarzy o hipotezach ruchu niebios”, które zostało napisane najprawdopodobniej miedzy 1507, a 1514 rokiem.

            Od roku 1510 Kopernik przebywa coraz częściej we Fromborku. Później przeniósł się tam na stałe. Od 1511 r. występował jako kanclerz kapituły i kontrolował jej rachunki. W 1512 roku umiera biskup warmiński Łukasz Watzenrode, na jego miejsce kapituła mianowała Fabiana Tettingera.

            W czerwcu 1512 roku otrzymał Kopernik od kapituły kurię zewnętrzną, czyli domek przeznaczony na kanonię i mieszkanie. Po dwóch latach dokupił za 175 grzywien wieżę i dostał nowy folwark. We fromborskiej wieży urządził Kopernik obserwatorium i ustawił instrumenty astronomiczne. Przyrządy używane przez Kopernika:

• kwadrant – zwykła pionowa deska, w rogu wbity kołek. Od kołka zakreślone ćwierć koła z podziałką kątową. Tym przyrządem badał Kopernik wzniesienie słońca nad horyzontem.

• triquetrum – inaczej zwane instrumentem paralaktycznym, czyli równoległościowym. Trzy listwy z przeziernikami i podziałką, które przy odpowiednim ustawieniu pozwalały również odczytać kat wzniesienia gwiazd.

• astrolabium – czyli sfera armilarna, przyrząd już bardziej skomplikowany, złożony z wielu kół drewnianych z przeziernikami, podziałką i znakami zodiaku. Pozwalał od odczytać długość i szerokość eliptyczną, czyli położenie obserwowanego ciała niebieskiego.

• zegar na fromborskiej katedrze.

            W 1516 roku kapituła warmińska na nowego administratora zamku olsztyńskiego wybrała Mikołaja Kopernika.

Zarządzał on dwiema komorami z dziesięciu, na jakie dzieliła się ówczesna Warmia. Przez to, że astronom nie mógł zabrać ze sobą kwadrantu jego miejsce zajęło nowe dzieło Kopernika słynna tablica astronomiczna na zamku olsztyńskim.

            Podczas pobytu w Olsztynie Kopernik zajął się pracą nad reformą kalendarza. Kopernik zastosował do prowadzenia badań nowa metodę zwaną gnomoniką refleksyjną. W Olsztynie także w roku 1517 napisał pierwszą wersje traktatu monetarnego Mediata (Rozmyślenia), a dwa lata później napisał druga wersje traktatu monetarnego Tractatus de monetis (Traktat o monetach). 17 marca 1522 roku na zjeździe stanów Prus Królewskich w Grudziądzu wygłosił traktat o monetach pod nazwą De estimatione monete (O szacunku monety). Kopernik w 1519 roku po trzyletnim pobycie w Olsztynie wrócił do Fromborka, ale po tym jak Frombork ucierpiał w skutek ataków Krzyżackich przeniósł się do Olsztyna, a listopadzie 1520 roku w związku z ucieczka dotychczasowego administratora zamku przejął zarządzanie nad zamkiem i miastem; kierował także obroną Olsztyna przed wojskami krzyżackimi. W czerwcu 1521 roku powrócił do Fromborka, a następnie objął urząd komisarza Warmii. W 1523 roku w skutek śmierci biskupa warmińskiego Fabiana Luzjańskiego Kopernik zostaje do czasu obioru nowego biskupa zarządcą kapituły(nowym biskupem został Maurycy Ferber).

            W latach 1524-1525 Kopernik sprawował urząd kanclerza. W 1537 roku Kopernik został zatwierdzony przez króla Zygmunta Starego jako jeden z czterech kandydatów na biskupa warmińskiego, ostatecznie przez kapitułę biskupem został wybrany Jan Dantyszek, który w 1538 roku posądził Mikołaja Kopernika o konkubinat, nakazując mu zwolnić gospodynię.

            W 1541 roku Kopernik dokonał ostatniej w swym życiu obserwacji astronomicznej – zaćmienie Słońca.

            Mikołaj Kopernik umiera 24 maja 1543 roku nie doczekawszy zobaczenia wydrukowanego swojego największego dzieła pt. „O obrotach sfer niebieskich” (łac. De revolutionibus orbium coelestium). Główne dzieło K., zawierające wykład astronomii ujęty w aspekcie obrotu Ziemi dookoła osi oraz obiegu razem z innymi planetami dookoła Słońca, powstało 1515–30. Mimo że Kopernik nie zdecydował się na ogłoszenie wyników swych dociekań nauk., a jedynie (1535) z inicjatywy B. Wapowskiego oprac. almanach (zaginiony) oparty na tablicach astr. z De revolutionibus…, wiadomość o tej teorii budowy świata szerzyła się w Europie; 1539 przybył do Fromborka G.J. von Lauchen, zw. Retykiem (Rheticus), aby się z nią zapoznać; skłonił on Kopernika do wydania dzieła; wyciąg z niego, znany pod skróconym tytułem Narratio Prima, sporządzony przez Retyka, ukazał się drukiem w Gdańsku 1540; 1541.

Dzieło renesansowego astronoma zrewolucjonizowało nie tylko nowożytną astronomię, ale także całościowe spojrzenie na miejsce człowieka we Wszechświecie. Praca ta, będąca wynikiem wieloletnich, samodzielnych obserwacji astronomicznych, ukazała się drukiem po śmierci autora, w roku 1543. Jej główną ideą jest wykazanie błędności geocentrycznego modelu Arystotelesa (IV w. p.n.e.) i Klaudiusza Ptolemeusza (II w. n.e.), obowiązującego w nauce europejskiej od starożytności, oraz zastąpienie go modelem heliocentrycznym. Antycznym prekursorem tego modelu był Arystarch z Samos, ale przed Kopernikiem system ten nie znalazł powszechnego uznania.

            Kopernik wykazał, iż Ziemia nie jest centrum Wszechświata, lecz trzecią z planet krążących wokół Słońca. Zakładał przy tym, iż planety poruszają się po orbitach kołowych (w rzeczywistości ich orbity są elipsami). Oprócz ruchu Ziemi wokół Słońca w cyklu rocznym, Kopernik przyjął również, że Ziemia obraca się wokół własnej osi w cyklu dobowym. W przeciwieństwie do planet Księżyc nie porusza się po orbicie wokół Słońca, lecz wokół Ziemi. Gwiazdy są obiektami nieruchomymi względem Słońca — tworzą stałą sferę. Idee Kopernika stały się punktem wyjścia dla późniejszych uczonych, m.in. dla G. Bruno, J. Keplera i Galileusza.

            Z drugiej strony teoria Kopernika — jako sprzeczna z tekstem Biblii — stała się przedmiotem ataków zarówno Kościoła katolickiego, jak i przywódców reformacji: M. Lutra, Ph. Melanchtona i J. Kalwina. O obrotach sfer..” znajdowało się na kościelnym Indeksie ksiąg zakazanych od 1616 do 1758 roku.. Wydaniem dzieła Kopernika zajął się Joachim Retyk -przyjaciel Kopernika i Tiedemann Giese. Dzieło zostało wydane w norymberskiej drukarni prowadzonej przez Andrzeja Osiandora. Wydawca jednak wycofał bez wiedzy Kopernika, jego przedmowę, a umieścił na jej miejscu własną, niepodpisaną, przedstawiającą teorię Kopernika. jako hipotezę ułatwiającą obliczenia; było to niezgodne ze stanowiskiem Kopernika, wyraźnie sformułowanym w Liście dedykacyjnym do papieża Pawła III,

Praca Kopernika składała się z sześciu ksiąg:

• księga I – wykład trygonometrii;
• księga II – ruch pozorny ciał niebieskich oraz koła i współrzędne służące do określania ich położenia;
• księga III – opis ruchu ziemi wokół Słońca;
• księga IV – ruch księżyca i jego zaćmienia;
• księga V i księga VI – nauka o ruchu planet.